เพลง“รัก” ถ้าเอ่ยถึงชื่อ “สมาน กาญจนะผลิน (พ.ศ.๒๔๖๔-๒๕๓๘)” แล้ว ต้องยอมรับว่าท่านเป็นยอดอัจฉริยะด้านการแต่งทำนองเพลงและเรียบเรียงเสียงประสานเพลงไทยสากล โดยเฉพาะเพลงลูกกรุง จึงมีผลงานการแต่งทำนองเพลงไทยสากลประเภทลูกกรุงไว้ประมาณ ๒,๐๐๐ เพลง ได้รับรางวัลมานับครั้งไม่ถ้วน จนกระทั่งได้รับการประกาศเกียรติคุณเป็นศิลปินแห่งชาติ สาขาศิลปะการแสดง (เพลงไทยสากล) ประจำปี พ.ศ.๒๕๓๑ ผลงานเพลงที่ครูสมานแต่งที่มีชื่อเสียงโด่งดังมากได้แก่เพลงสดุดีมหาราชา หยาดเพชร เรือนแพ ท่าฉลอม แสนแสบ ยามชัง ทุ่งรวงทอง รักคุณเข้าแล้ว เป็นต้น สำหรับแบบแผนการเรียบเรียงเสียงประสานที่เรียกว่า “สังคีตประยุกต์” ยังคงเป็นที่กล่าวขานและได้รับความนิยมอยู่จนถึงปัจจุบัน (อ่านบันทึก สมาน กาญจนะผลิน “สังคีตประยุกต์” พัฒนาการของเพลงไทยสากลที่ดัดแปลงทำนองมาจากเพลงไทย” ของคุณวิพล นาคพันธ์ ได้ที่
http://gotoknow.org/blog/wiphon/425368)
ครูสมานเป็นนักแต่งทำนองเพลงแต่เพียงอย่างเดียวโดยไม่แต่งคำร้อง ทั้งการแต่งทำนองที่ดัดแปลงทำนองมาจากเพลงไทยเดิมซึ่งมีเป็นจำนวนมาก และการสร้างสรรค์ทำนองเพลงขึ้นเอง ซึ่งมีจำนวนมากกว่าหลายเท่า เพลงที่ท่านเรียบเรียงทำนองจึงต้องมีผู้แต่งคำร้องให้อีกทีหนึ่ง มีผู้แต่งคำร้องที่ทำงานคู่กับท่านหลายคน เช่น ชาลี อินทรวิจิตร (ศิลปินแห่งชาติ สาขาศิลปะการแสดง ผู้ประพันธ์คำร้อง-ผู้กำกับภาพยนตร์ ประจำปีพุทธศักราช ๒๕๓๖) ไสล ไกรเลิศ (พ.ศ.๒๔๖๔-๒๕๒๙) เป็นต้น แต่ที่ได้ร่วมกันสร้างสรรค์ผลงานเพลงโดยดัดแปลงทำนองมาจากเพลงไทยเดิมในจำนวนมากที่สุด โดยเฉพาะในเพลงลูกกรุงอมตะร้องคู่ในชุดเพลง “รัก” คงเป็นใครไม่ได้นอกจาก สุนทรียา ณ เวียงกาญจน์ (นามแฝงของเกียรติพงศ์ กาญจนภี (พ.ศ. ๒๔๖๘ – ปัจจุบัน) ศิลปินแห่งชาติ สาขาศิลปะการแสดง (ดนตรีสากล - ผู้ประพันธ์เพลง) ประจำปี พ.ศ.๒๕๔๙ รองลงมาคือเกษม ชื่นประดิษฐ์ (พ.ศ.๒๔๖๘-๒๕๓๖)
เพลงลูกกรุงอมตะร้องคู่ในชุดเพลง “รัก” เพลงแรกที่ขอหยิบยกนำมากล่าวได้แก่เพลง “รัก” (ซึ่งขอตั้งเป็นชื่อชุด) ดัดแปลงทำนองมาจากเพลงโสมส่องแสง ๓ ชั้น คำร้องโดยสุนทรียา ณ เวียงกาญจน์ ทำนองโดย สมาน กาญจนะผลิน
จากข้อเขียนของคุณคีตา พญาไท ในเว็บไซต์ผู้จัดการ ครูสุนทรียา ณ เวียงกาญจน์ เขียนเล่าถึงเบื้องหลังของเพลง “รัก” เอาไว้ว่าได้ยินทำนองเพลงไทยเดิมบรรเลงในระหว่างรองานเผาศพเพลงหนึ่งที่มีทำนองล้อกันไปล้อกันมา จึงจำเอาไว้ ๒-๓ วรรค เมื่อโทรถามครูสมาน ได้รับคำตอบว่าเป็นเพลงโสมส่องแสง ครูสมานจึงตัดทำนองเพลงโสมส่องแสง ๓ ชั้น ซึ่งยาวมากเพราะมีถึง ๓ ท่อน ให้สั้นลงเป็นแบบไทยสากล ส่งให้ครูสุนทรียาแต่งเนื้อร้อง ดังนั้นจึงเกิดเพลง “รัก” ทำนองโสมส่องแสง ๓ ชั้นขึ้นในปี พ.ศ. ๒๔๙๖ ใช้ประกอบละครเรื่องทหารเสือกรมหลวงชุมพรฯ ของสุวัฒน์ วรดิลก (รพีพร) เพลงนี้ยังคงได้รับความนิยมมาจนถึงปัจจุบัน
เพลงโสมส่องแสง เป็นเพลงเถา บรรเลงด้วยอัตราจังหวะช้า (๓ ชั้น) ปานกลาง (๒ ชั้น) และเร็ว (ชั้นเดียว) ตามลำดับ ผู้แต่งเพลงโสมส่องแสง (เถา) คือครูมนตรี ตราโมท (พ.ศ.๒๔๔๓-๒๕๓๘) ราชบัณฑิตในประเภทวิจิตรศิลป์ และศิลปินแห่งชาติ สาขาดนตรีไทย พ.ศ. ๒๕๒๘ โดยแต่งเมื่อ พ.ศ. ๒๔๗๔ เฉพาะอัตราจังหวะ ๓ ชั้นและชั้นเดียว ส่วนอัตราจังหวะ ๒ ชั้นนั้น คือเพลงลาวดวงเดือน หรือชื่อเดิม “ลาวดำเนินเกวียน” ผลงานพระนิพนธ์ของพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นพิไชยมหินทโรดม (พ.ศ.๒๔๒๕-๒๔๕๒) เพลงลาวดวงเดือนถือเป็นเพลงไทยเดิมที่เป็นที่รู้จัก ได้รับความนิยม หรือป๊อปปูล่าที่สุด ในบรรดาเพลงไทยเดิมด้วยกันทั้งหมด
เพลงรัก คำร้องโดย สุนทรียา ณ เวียงกาญจน์ ทำนองโดย สมาน กาญจนะผลิน ดัดแปลงทำนองเพลงโสมส่องแสง ๓ ชั้น ท่อน ๑ และท่อน ๓ เพลงนี้ฮิตมาก มีร้องกันหลายคู่เช่น สุเทพ วงศ์กำแหง ร้องคู่สวลี ผกาพันธ์ เพ็ญศรี พุ่มชูศรี ร้องคู่ ทนงศักดิ์ ภักดีเทวา จินตนา สุขสถิตย์ ร้องคู่ ทนงศักดิ์ ภักดีเทวา ยอดรัก สลักใจ ร้องคู่สุนารี ราชสีมา มานิตย์ พาชิยานุกูล (นิด วงเชอรี่พิ้งค์) ร้องคู่กับ อัจฉรพรรณี หาญณรงค์ (โอ ปุยฝ้าย) แต่ที่ผมชื่อชอบเพราะเห็นว่าไพเราะที่สุดน่าจะเป็นคู่ พิทยา บุณยรัตพันธ์ ร้องกับ ม.ร.ว.ถนัดศรี สวัสดิวัฒน์
เนื้อร้องเพลงรัก
“(ญ) แสงจันทร์นวลผ่อง นภาพราวพร่างดังทอง เมื่อมองแสนสุขอุรา
(ช) เดือนสวยสว่างพร่างตา ฟ้าชื่นวิญญาณ์ จันทราจุมพิตทุกคืน
(ญ) เห็นนภาสมรัก หวั่นใจนักเกรงรักกลายไม่ชื่น
(ช) ไม่ต้องกลัวเป็นอื่น รักพี่มีแต่ชื่น ชื่นรักเรื่อยไป
(ญ) คำก็รัก สองคำก็รัก น้องใคร่ทราบนักรักมากเท่าไร
(ช) รักเจ้านั้น รักจนหมดใจ มิมีสิ่งใดมาเทียมพี่รัก
(ญ) ครึ่งแผ่นฟ้านี้ได้ไหมพี่
(ช) สุดฟ้านี้ไม่ถึงครึ่งรัก
(ญ) อยากจะเห็นดวงใจพี่นัก
(ช) เชิญน้องควักออกดูพี่ยอม...สิ้น
(ญ) หวั่นใจเหลือเอ่ย คำเฉลยดั่งร้อยลิ้น
(ช) เสียดายไม่สิ้น ลิ้นมีเพียงหนึ่งไม่ถึงร้อยพัน
(ญ) ลิ้นหนึ่งอย่างนี้ วจียังตามไม่ค่อยจะทัน
(ช) หากมีร้อยจะให้ทั้งร้อยเสกสรร
(พร้อม) เพ้อรำพันแต่คำรักเอย
• พิทยา บุณยรัตพันธ์ – ม.ร.ว.ถนัดศรี สวัสดิวัฒน์
http://www.4shared.com/audio/PRr-Z07i/_-_-.htm http://www.youtube.com/watch?v=G5rstfqflXo • สวลี ผกาพันธ์ – สุเทพ วงศ์กำแหง
http://www.4shared.com/audio/vPFu22fR/27-__-__-__-___.htm • จินตนา สุขสถิตย์ - ทนงศักดิ์ ภักดีเทวา
http://www.4shared.com/audio/WPIeIhn0/_-_.htm • อัจฉรพรรณี หาญณรงค์ (โอ ปุยฝ้าย) - มานิตย์ พาชิยานุกูล (นิด วงเชอรี่พิ้งค์)
http://www.4shared.com/audio/fMNaRcOP/_1_-_10_-___-_.htm • ยอดรัก สลักใจ –สุนารี ราชสีมา
http://www.youtube.com/watch?v=YYqkpV0-aYg
